به بهانه غدیر

ما زین جهان از پی دیدار میرویم
از بهر دیدن حیدر کرار میرویم
درب بهشت گر نگشایند به روی ما
گوییم یــــــا علــــــــی و ز دیوار میرویم

خاطره ای از مرحوم صفایی

روز عید غدیر امسال، در کردستان، در سقز بودم، در جمع دوستانى که مهربان و متدین و منصف بودند.

یکى از دوستان مى‏پرسید که آیا شما در موضوع خلافت و امامت تحقیقى داشته ‏اید و آیا دلیل بر خلافت بلا فصل حضرت على فقط همین «مَنْ کُنْتُ مَولاه» و یا «تارِکٌ فِیکُمُ الثِّقَلَیْنِ» است؟
اگر دلیل همین‏ هاست، چرا حضرت رسول با صراحت از خلافت نگفت و چرا حضرت على را نصب نکرد و کار را یک سره ننمود تا این همه مشکل و درگیرى پیش نیاید؟
من گفتم در موضوع ولایت و خلافت- مثل موضوع رسالت- من از نقل و روایت شروع نمى‏کنم. من از این نقطه آغاز مى‏کنم که روابطى دارم، با خودم، با اشیاء، با افراد و با ملت‏ها. من در این روابط امکاناتى دارم: علمى و تجربى، عقلى و فلسفى، قلبى و اشراقى، و احساسى و غریزى. آیا این امکانات، کفاف روابط من را مى‏دهد؟ اگر به این نتیجه رسیدیم که آرى، پس دیگر نه رسول مى‏خواهیم و نه خلیفه.آدمى مى‏ماند و خودش و رها مى‏شود و به خود واگذار مى‏گردد.

اگر به این نتیجه رسیدیم که خیر، این‏ها کفاف نیازهاى آدمى را نمى‏دهد، آن وقت هم رسول مى‏خواهیم و هم پس از رسول به کسى محتاج هستیم که همان خصوصیات آگاهى و آزادى را داشته باشد و ارتباط با غیب و شهود این عالم را داشته باشد و آدمى را در تمامى راهش امام و جلودار باشد. با این نگاه ملاک انتخاب رسول و خلیفه و شکل انتخاب این دو، مثل هم خواهد بود و همان طور که رسول خدا را با اجماع مردم و یا اجماع اهل مدینه و یا اجماع اهل حل و عقد انتخاب نمى‏کنند، همین طور خلیفه را نمى‏توان با این روش‏ها شناسایى کرد و نمى‏شود که رسول خدا به فکر سرپرست امت و خلیفه‏ ى پس از خود نباشد و براى پس از وفات کسى را مشخص نکرده باشد و مثل ابوبکر و عمر و یا تمامى خلفاى بعد دلسوزتر از او باشند.
اکنون که ملاک خلافت و رسالت هم پاى هم گردید، باید تعیین سرپرست و وظیفه با نص و با همان ملاک مشخص گردیده باشد.
دوست ما مى‏گفت: از این بیان به این نتیجه مى‏رسیم که خوب بوده و ترجیح داشته که رسول کسى را مشخص نماید؛ ولى هنوز به این نتیجه نرسیده‏ایم که چه کسى را مشخص کرده است. چه بسا ابوبکر را، به شهادت این روایت که «لَوْ کانَ بَعْدِى نَبِىٌّ لَکانَ عُمَر نَبِیّاً». «1»

گفتم ما ملاک آزادى و آگاهى، یعنى عصمت را همراه بیان روشن رسول خدا مى‏خواهیم. کسانى که خود ادعاى آگاهى و آزادى و ادعاى عصمت را ندارند، چگونه مطرح مى‏شوند؟
یکى از دوستان گفت پس چرا با وضوح مطرح نمى‏شود. مگر از چیزى مى‏ترسیم و یا از چیزى مى‏ترسیده‏ اند. این رسول خداست که حرفش را بر چشم و گوش مى‏گذارند و اطاعتش مى‏کنند و آب وضویش را با شتاب مى‏گیرند و نمى‏گذارند که بر زمین بریزد.
من با لبخند گفتم یکى از قرآن‏ هاى چاپ غیر ایران را بیاورید تا جعل و تحریفى در میان نباشد و گفتم این آیات قرآن در سوره‏ى جمعه حکایت مى‏کند که رسول خدا را در هنگام خطبه و به خاطر لهو و تجارت تنها مى‏گذاشتند و همگى از او پراکنده مى‏شدند: «تَرَکُوکَ قائِماً ...» «2»

 

و در سوره‏ ى آل عمران حکایت دارد که در میدان جنگ او را تنها مى‏گذاشتند و آن‏ها را در آخرین نفراتشان فریاد مى‏زد و آن‏ها از وجود رسول خدا غصه‏ دار مى‏شدند: «وَ الرَّسُولُ یَدْعُوکُمْ فى اخْریکُمْ فَاثابَکُمْ غَمّاً بِغَمٍّ» «1»
 و در سوره‏ى توبه از کارشکنى و درگیرى آن‏ها حکایت دارد، که: «فَرِحَ الْمُخَلَّفُون بِمَقْعَدِهِمْ خِلافَ رَسُولِ اللّه» «2»
 و «رَضُوا بِانْ یَکُونُوا مَعَ الْخَوالِف» «3»
 و «یَتَرَبَّصُ بَکُمُ الدَّوائِر» «4»
 و «اوْضَعُوا خِلافَکُمْ وَ یَبْغُونَکُمُ الْفِتْنَة» «5»
 و در ... حکایت دارد که هنگام تقسیم غنائم با رسول خدا درگیر مى‏شدند.
این همه آیات که از نفاق و فسق و کوتاهى و تقصیر و اعتراض بر رسول خدا حکایت دارد، آیا با وفات رسول خدا، به ایمان و استقامت و نجوم هدایت و چراغ راه اشارت خواهد داشت.